Nilgün KAYA
Bir yanı Ayvalık’a diğer yanı Bergama’ya uzanan Kozak Yaylasının ‘Altın’ı çam fıstığında, araştırmalarda ‘hava kirliliği’ olarak düşünülen ancak sebebi kesinleştirilemeyen hastalık sürüyor. 2008 yılında başlayıp 2011 yılında yaygınlaşan ve kozalaklarda ibre kuruması olarak kendini gösteren hastalık nedeniyle 2 yıl daha ürün alınmasının mümkün olamayacağını söyleyen üreticiler, endişeli.
16 bin hektarlık alanda dünyanın en kaliteli çam fıstığının üretildiği Bergama ilçesine bağlı Kozak yaylasında yaşanan hastalık, çam fıstığını vurdu. Ayvalık’ın Bağyüzü köyünün de yer aldığı Bergama Kozak Yaylasının ‘Altın’ı sayılan çam fıstığında sebebi hala kesinleştirilemeyen hastalık sürüyor. Bölgeyi 10 yıldır etkisi altına alınan hastalık, ağaçlardaki kozakların içlerinin boş olmasına, ibre kuruması nedeniyle hiç ürün alınamamasına neden oluyor. 10 yıldır yaylada ürün rekoltesini sıfırlayan hastalık nedeniyle, iki yıl daha ürün alınmasının mümkün olamayacağını söyleyen üreticiler, hastalığa çözüm bulmak için yardım bekliyor. Kozak yaylası içinde bulunan Ayvalık’ın Bağyüzü Köyü’nde yaklaşık 50 milyon liralık zarar olduğu belirtiliyor.
ARAŞTIRMALARDA VERİM KAYBININ NEDENİ OLARAK ‘HAVA KİRLİLİĞİ’ ÖNE ÇIKIYOR
Bergama Ticaret Odasının Kozak havzasının incelenmesi talebiyle gerçekleşen inceleme sonuçlarının değerlendirildiği toplantıda; verim kaybının nedeninin ne olduğu sorusuna yanıt aranmış, ağaçlarda yoğun olarak rahatsızlık görüldüğü ve bunun üzerine araştırmalara başlandığı belirtilerek bulgular değerlendirilmişti. Toplantıda Kozak Havzasında ki fıstık çamlarını etkileyen olası faktörler; ekolojik faktörler, çiçeklenme, tozlaşma ve döllenme döneminde ki sıcaklık değerleri rüzgar hızı, böceklerin verebileceği zararlar, hava kirliliği, abiyotik ve biyotik zararlar, mantarlar, insanların yanlış ilaçlama yöntemleri, maden tozları olabileceği, sahada inceleme yapan hocalar tarafından açıklanmıştı.
OZON KİRLETİCİSİ ORANI YÜKSEK BULUNDU
Bergama Ticaret Odası yönetiminde Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü, İzmir Orman Bölge Müdürlüğü ve Ege Üniversitesi Ziraat Bölümü tarafından ele alınan hastalıkla ilgili 9 Eylül, İstanbul ve Karadeniz Teknik Üniversiteleri inceleme yaptı. Ege Üniversitesi’ndeki yetkililer, ağaçlardaki kuruma ve sararmaların şiddetli esen güneyli rüzgarlar ve akabinde gelen yağış sonrası yaşanması nedeniyle hava kirliliği faktörü üzerinde durarak, 2011 yılında iki ayrı dönemde, Kozak yöresinde hava kalitesi 8 farklı noktaya pasif örnekleyiciler yerleştirerek konuyu incelemişti. İnceleme sonucunda hazırlanan rapora göre; ‘Kozak yöresindeki fıstık çamlarında görülen zararların atmosferde fotokimyasal reaksiyonlarla oluşan ozondan kaynaklanabileceğinin’ düşünüldüğü belirtildi ancak yörede ozon oluşumuna neden olabilecek (Fosil yakıt kullanılması, kullanan tesisler, trafik) gibi etkenlerin incelenmediğine bu konunun incelenmesi gerektiğine dikkat çekildi.
“ALİAĞA SANAYİ BÖLGESİ BAŞTA OLMAK ÜZERE MADEN İŞLETMELERİ HAVA KİRLİLİĞİNE NEDEN OLUYOR”
Ege Ormancılık Enstitüsü ise 2011 yılında yaptığı incelemeler sonucu hazırladığı raporda; şikayetlerin yoğun olduğu Hacıhamzalar, Terzihaliller, Yukarıcuma gibi köylerin konumları incelendiğinde bu köylerin kuzeylerinde 1010-1288 m yüksekliğinde tepeler yer aldığı, bu tepelerin güneyli rüzgarların getirdiği kirlilik yüklü havanın önüne set çekerek burada kalmasına neden olduğu, bu köylerin çevresinde çok sayıda granit taş ocağı işletildiğini taş çıkarılması için dinamit patlatıldığını, patlayıcı olarak çok sayıda kimyasal maddenin kullanıldığını ayrıca taşların kesimi ve işlenmesi sırasında da yoğun toz ve radyoaktif radon gazı çıktığını belirtildi. İbrelerde yapılan laboratuar analiz sonuçlarına göre total kükürt ve klor miktarlarının yüksek çıktığına, kükürt ve klorun havanın rutubeti ile birleştiğinde asit oluşturarak yanmalara sebep olabileceğine dikkat çekildi. Raporda; ‘Sonuç olarak sahada yapılan gözlem ve incelemeler ile ibre analiz sonuçları değerlendirildiğinde, kurumalar üzerinde havadaki kirlilik unsurlarının etkili olduğu, etkili rüzgar yönleri dikkate alındığında kirletici kaynakların başta Aliağa Sanayi bölgesi olmak üzere Kozak havzası içinde ve civarında yer alan maden işletmeleri olabileceği kanaatine varılmıştır’ denildi ve Enstitü bu nedenle havzada hava kirliliği ölçümü yapacak bir istasyonun kurulmasını önerdi.
Karadeniz Teknik Üniversitesi de bölgede detaylı inceleme yaptı. KATÜ raporunda iklim ve toprak özelliklerindeki değişimlerin ağaçlarda verimi azaltabileceği belirtilirken ağaçlarda görülen hastalığın nedeni olarak ilk etapta hava kirliliği üzerinde durdu.
KÖYLERDE MİLYONLUK GELİR KAYBI
Kozak havzasında bulunan Ayvalık’ın Bağyüzü Köyü yılda 600 ton fıstık üretirken 10 yıldır sıfır rekolte ile büyük ekonomik kayba uğradı. Aralık-Ocak-Şubat aylarında fıstık toplanan kozalakların normalde fıstıklar Haziran ayında dolduğu için Haziran Temmuz aylarında harmanlandığı, ancak hastalıkla birlikte Ağustos, Eylül aylarında kuruma yapıp ve ağaçtan düştüğü, kozalakta hiçbir şey kalmadığı, kalanların içinde fıstık olmadığı belirtildi.
“MAHSUL HİÇ YOK”
Bağyüzü Köyünden Salih Uras, “Bütün Bağyüzü köyü fıstıktan geçimini saplıyor ama fıstık çamlarımızda bu sene ürün yine yok. Nedeni konusunda kimi sinek kimi taş ocakları diyor ama bir çare bulamadılar bu zamana kadar. Önümüzdeki 2 sene yine ürün yok” derken üretici Abidin Fermanlı, “Mahsul hiç yok. 2 yıl içleri boş çıktı. Yüzde 30 verimde. Sonraki yıllarda ürün yapmadı. Yeterince incelenip incelenmediğini bilmiyoruz. Araştırma yapıldı ama tam bilgi alamadık. Kesin bir şey yok ortada. Gökyüzünden zehir mi yağıyor bilmiyoruz, kozalaklar dökülüyor. Bergama köylerinin geçimi bunda büyük bir kayıp var. İhracat ürünü aynı zamanda” dedi. Hikmet Balcı adlı vatandaş, “Güneşten mi radyasyondan mı bilmiyoruz ama kuruyor, dökülüyor. Hiç ürün yok. Bitti” dedi. Ali Çiçek ise “2008 yılından beri mahsulümüz olmuyor olsa bile içi yok” dedi.
ÇAM FISTIĞININ FAYDALARI
Üretim rekoltesinin çok düşmesi nedeniyle fiyatı 200 TL’lere yaklaşan çam fıstığı şu an dünyanın en pahalı tarımsal ürünleri arasında. Kalori değeri yüksek bir besin olan çam fıstığı, bol miktarda protein ve mineral içerir. Vücuda enerji verdiği bilinen çam fıstığının Akciğer hastalıklarına, verem ve bronşite karşı faydalı olduğu düşünülüyor.
