Nilgün KAYA
Ayvalık’ta 4 yıl yaşayan Ressam Orhan Peker’in 40’ncı ölüm yıldönümü nedeniyle düzenlenen söyleşide, Türk sanat eleştirmeni, yazar ve çağdaş sanat küratörü Beral Madra, arkadaşı Orhan Peker’i anlattı.
Ressam Orhan Peker’in Ayvalık’ta yaşadığı yıllarda yaptığı resimlerle ilgili sergi düzenleyen Ayvalık Midi Kafe, önceki gün yapılan söyleşide, Orhan Peker’in yakın dostları Türk sanat eleştirmeni, yazar ve çağdaş sanat küratörü Beral Madra’yı konuk olarak ağırladı.
Bir dönem İstanbul Beşiktaş Belediyesi Kültür Koordinatörlüğünü yürüten Selçuk Kaltalıoğlu’nun da Orhan Peker’in sanat yaşamı ve resimleriyle ilgili yaptığı çalışmalardan örnekler sunduğu ve bu çalışmalarına ilişkin notlar paylaştığı söyleşide Beral Madra, Orhan Peker’in çocukluğu, gençliği ve sanat yaşamını dönemin Türkiye’si ekseninde değerlendirdi.
“AYVALIK’TA GEÇİRDİĞİ 4 SENE ONA KAZANÇ OLDU”
Konunun kendisi için hüzünlü olduğunu çünkü ressam Orhan Peker’in Ayvalık’ta kısa süre yaşadığını belirten Beral Madra, “1974 yılında geldi Orhan Peker Ayvalık’a. Eşinden boşanıp içki sathına girdikten sonra geldi. Ankara’daki arkadaşları yardımcı oldular, Ayvalık belki terapi oldu. Ayvalıklı bir ailenin oğlu olan Cemil Gerçek’in Orhan Peker’in Ayvalık’ta kalmasında payı büyük. Orhan Peker Ayvalık’ta 4 yıl yaşadı. Gelir gelmez eşim Teoman ile tanıştı. Derin bir arkadaşlık başladı. Erken kaybettik onu. Geriye anıları ve üretimi kaldı. Hayatının son dönemini burada en iyi şekilde yaşadığını düşünüyorum. Karaciğeri iflas etmişti. Ayvalık’ta geçirdiği 4 sene ona kazanç oldu” dedi. Ayvalık’ın da Peker’in sanatına katkıda bulunduğunu ifade eden Madra, “Ayvalık bence kediler, atlar bütün bu hayvanlarla yaptığı resme katkı getirdi” dedi.
“RESİMLERİNDE İKİLEM VAR”
Orhan Peker’in sanat yaşamı üzerine bilgi veren Beral Madra, “Resimlerinde ikilem var. 1950-1975 arasındaki koşullarda sanatçıların yaşadığı ikilemler var. Doğayı yaparken lekeyi kullanarak tamamen karşı olduğu siyasi ortama perde çekiyor. Resimlerinin bir kısmı çok romantik ama bir kısmı çok sert. Türkiye’de o dönem üretilen resimlerinde özgür ve bağımsız bir ressam olarak görüyorum ama Türkiye resmine çok büyük katkı getirmiş midir? Diye sorulursa, Orhan Peker, bağımsız özgür ve kendine has bir resmi yaratan ressam oldu” dedi.
“ORHAN PEKER’İ AYVALIK’A GETİRME ŞANSI VAR”
Selçuk Kaltalıoğlu da, “Orhan Peker’in resimlerine bakarken kendime sormuştum; ‘resim bu kadar kolay mı? Bu kadar zor mu, bu adam ressam ise benim hocalarım ne?’ Bana göre Orhan Peker ve Avni Arbaş, sadece kendinden sonraki kuşakları değil kendi kuşağını da etkilemiş. Hatta kendi kuşağının gerisini de etkisi altına almış. Benim Ayvalık’la ilgili bir hayalim var. Ara Güler’in Orhan Peker ile ilgili fotoğrafları imzalı olarak bende. Bunları ileride Kırlangıç’ta Orhan Peker ile ilgili salon yapılırsa bağışlamayı düşünüyorum. Bu saatten sonra Orhan Peker’i Ayvalık’a getirme şansımı şöyle. Orhan Peker’in 17 tane özgün baskısı var. Bugünkü fiyatları 700-800 dolar. Bir kampanya ile bu çalışmalar bir koleksiyoner tarafından alınabilir” dedi.
“TÜRKİYE’DEKİ SANAT SİSTEMİNİN BOŞLUĞU NEDENİYLE ORHAN PEKER’İN ESERLERİ MÜZEDE GÖRÜLEMİYOR”
Orhan Peker’in tablolarının müzelerde bulunmadığı koleksiyonerlerde olduğu belirtilen söyleşide, ölümünden sonra Ankara Harbiye’deki evinin boşaltıldığı oradaki resimlerin akıbetinin bilinmediğini belirten Madra, “Orhan Peker’in resimlerini geniş kitle, gençler birkaç kuşak insan bir müzeye giderek göremez, mümkün değil çünkü çok dağılmış durumda. Koleksiyonlarda ve bir bölümü ailede. Türkiye’deki sanat sisteminin boşluğu bu. Böyle bir ressam öldüğünde onun bıraktığı üretime sahip çıkılması gerekir. Kültür Bakanlığının bunu yapması gerekir. Gelip resimleri kayıt altına alıp envanter hazırlamalı. Mirasçıları varsa haklarını belirleyip , ‘Resimlerin şu kadarı da müzeye girecektir’ demeli. Bu yapılsaydı Orhan Peker’in resimleri yok olmazdı” dedi. Ayvalık’taki yetkilileri sanatçılarla ilgili farkındalıkları açıcından eleştiren Beral Madra, “Bu kadar ressam, sanatçı gelmiş Ayvalık’a. Orhan Peker diye galeri kurdular ama gene de tuhafıma gidiyor. Orhan Peker kalitesinde sergiler yapılmıyor hâlbuki yapılması gerekir. Burada böyle bir potansiyel var. Kimse yanlış anlamasın. Sanatta farklı kriterler var ve herkes üst düzey sanat yapmıyor. Orhan Peker dediğimiz zaman orası yüksek kriter ve orada açılacak sergilerin bu kriterlere uygun olması gerekir. Bu kriter dışındaki sanatçılarda sergi açabilir ama onlara başka bir yer gösterilmeli. Sanatçılara değer verilirse Ayvalık’ın kalitesi değişir. Burası sıradan turizme hizmet eden bir kent olmaktan çıkar büyük sanatçıların yaşadığı kent olur “dedi.
