Nilgün KAYA
UNESCO Dünya Miras listesine ‘Endüstriyel Peyzaj’ başlığı ile aday olan Ayvalık’ın, listede kalıcı olması için çalışmalar devam ediyor. Ayvalık Alan Yönetimi Planı oluşturmak için ilk adım atılırken, UNESCO Dünya Mirası listesi hedeflerini açıklayan Ayvalık Belediye Başkanı Rahmi Gençer, “Geçmişimizden gelen mirası geleceğe nasıl düzgün, daha profesyonelce taşırız konusunu UNESCO kılıfı ile yapacağız” dedi.
Ayvalık Belediyesi ile ortak yürütülen çalışma için Ayvalık’a gelen Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğü Dünya Miras Alanları Şube uzmanları Zeynep Tuna Yüncü, İpek Özbek ve Kıvılcım Neşe Akdoğan, kentte inceleme yaptı. Ayvalık Belediye Başkanı Rahmi Gençer ile Paşa Limanı’nda bir araya gelen bakanlık heyeti, görüşme sonrası Şeytan Sofrası, Ayvalık Kentsel Sit alanı, Cunda Adası, Küçükköy ve zeytinlik alanlardaki gezi-inceleme çalışmasını tamamladı.
PLAN İÇİN ADIM ATILDI
Daha önce hazırlanmış olan üst ölçekli planların, alanın yönetiminde nasıl kullanılabileceğine dair bir yol haritası oluşturan ve alandaki yetki/sorumluluk sahibi kurum/kuruşlar ile alanın kullanıcılarının bir arada aldıkları ortak kararları yansıtacak şekilde, alanın kullanımı ve korumasına yönelik ortak akılı’ oluşturan alan yönetim planı için ilk adım atıldı.
Alan yönetimi Plan taslağı hazırlamak üzere kente gelen bakanlık heyeti, merkezi ve yerel yönetim ile alan yönetim sınırlarının belirlenmesinde teknik görüş verebilecek kurum ve kişilerin katıldığı bir toplantı düzenledi. 18 Ekim Perşembe günü, Boğaziçi Otel’de gerçekleştirilen toplantıya, Kaymakam Gökhan Görgülüarslan, Ayvalık Belediye Başkanı Rahmi Gençer, , İl Kültür ve Turizm Şube Müdürü İhsan Keçeli, Balıkesir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürü Filiz Gürboğa, İlçe Turizm Danışma Büro Müdürü Yasemin Gençer, Bursa Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğünden Mühendis Volkan Kutupoğlu, Mimar Umut Becene, BASKİ Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Eda Afacan Süren, BASKİ Genel Müdürlüğü Şube Müdürü Erhan Mustafa Sarıkaya,UEDAŞ Ayvalık İşletme Şefi Mehmet Yıldırım, Zeytin Çekirdekleri proje koordinatörü Gül Gürsoy, Çevre Koruma ve Ayvalık’ı Güzelleştirme Derneği yönetiminden Halil Coşkun, Kent Konseyi Başkanı Filiz Karayelli, TEMA Ayvalık Şube Başkanı Haluk Aysu, Ayvalık Tabiat Derneği temsilcisi Nebahat Dinler, ODTÜ Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Neriman Şahin Güçhan, Ayvalık Belediyesi İmar Müdürü Murat Güler, Belediye Kültür Müdürü Burak Tok, Balıkesir Üniversitesi Ayvalık Meslek Yüksek Okulu Müdür Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Figen Erdoğdu, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı Tarihi Kültürel Miras Şube Müdürlüğü’nden Şube Müdürü Koray Karabulut, Sanat Tarihçileri Ayşe Sarıhan, Erol Bodur, Mimar İlknur Karabulut, Şehir Plancıları Merve Yılmaz, İlknur Kirişçi Bozoklu, Yunus Mesohorli, Balıkesir Kuvayi Milliye Müze Müdürü Funda Ünal katıldı.
“BUGÜN TARİHİ BİR TOPLANTI YAPIYORUZ”
Toplantı öncesi yaptığı konuşmada, hedefin ‘UNESCO Dünya Mirası listesinde kalıcı olmak’ olduğunu kaydeden Ayvalık Belediye Başkanı Rahmi Gençer, “Ayvalık’ın sürdürülebilir bir zeytin sanayisi var. Zeytin bir hammadde ve çok eski zeytin ağaçlarımız var. Biz bu nedenle ‘Endüstriyel peyzaj’ başlığı ile UNESCO’ya müracaat ettik. Türkiye’den 78 alan UNESCO sürecinde bekliyor. Biz hızlı bir şekilde bu başlık sayesinde geçici listeye alındık. Esas işimiz şimdi başlıyor. Bakanlığımızın nezaretinde birlikte bu alan belirlemesini yapmak istiyoruz. Hepimiz Ayvalık’ı çok seven ve değerinin anlaşılmasını isteyen insanlarız. Zeytinliklerimiz var, meramız, sulak alanlarımız, tabiat parkımız var. Ayvalık çok çeşitli doğal güzelliklere sahip. UNESCO’da bunlardan bir tanesi olacak. Biz burada belirleyeceğimiz alanı iyi tespit edersek Ayvalık’ın zeytin alanlarının korunması ve geleceğe bırakılması adına çok önemli. Geçmişimizden gelen mirası geleceğe nasıl düzgün, daha profesyonelce taşırız konusunu UNESCO kılıfı ile yapacağız. Uzmanların önerileri ile Ayvalık’a yön vermeye çalışacağız. Bugün tarihi bir toplantıdayız. Burada bulunan herkes bir misyon üstleniyor. Geçici listeye alındıktan sonraki ilk toplantımız ve bu toplantılarımız devam edecek” dedi. Şehri yönetirken restorasyon çalışmalarına önem verdiklerini ifade eden başkan Gençer, Aya Triada Kilisesinde temizlik ve restorasyon proje çizimi yaptıklarını belirterek, Aya Triada’yı belediye olarak UNESCO merkezi olarak restore etme kararı aldıklarını, böyle bir tarihi mekânın UNESCO’ya çok uygun olacağını düşündüklerini sözlerine ekledi.
“ZEYTİN ENDÜSTRİSİ AYVALIK’IN GEÇMİŞİ OLDUĞU KADAR GELECEĞİ”
Ayvalık Belediyesi UNESCO Alan Birimi sorumlusu Şehir Plancısı Yalın Tüzmen, ‘Coğrafya/zeytinlikler, yerleşim özellikleri/tarihçe, koruma alanları eksinde Ayvalık’ hakkında bilgi vererek, “Zeytinden gelen bir endüstri oluşumu var Ayvalık’ta. Kentin ilk kuruluşunda oluşan bu tarıma dayalı endüstri kenti oluşturan ana öge” dedi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Neriman Şahin Güçhan, “Burası çok özel bir coğrafya. Hem doğası hem de insan eliyle oluşturulan endüstri nedeniyle. Zeytin üretimi bu coğrafyada 200 yıldır yapılıyor. Bu üretim sadece ağaçlarla sınırlı değil buna dayalı bir üretim mimari oluşmuş. Ayvalık 19.yy zeytini endüstriye dönüştüren bir kent olması nedeniyle önemli ve farklılaşan bir kent. Bu endüstriyi Ayvalık bugünde sürdürüyor. Bu endüstri kentin geçmişi olduğu kadar geleceği olarak ta görünüyor. Bunun dünyada da bilinmesini sağlayacak, kentin geleceğini de etkileyecek bir marka değer olması nedeniyle de önemli zeytin endüstrisi. Çeşitliliğin çok olması, bunun yarattığı bütünlük ve sürdürülebilirlik açısından Ayvalık, dünyada öne çıkabilecek kapasiteye sahip. Böyle alanlar az olduğu için UNESCO açısından bir avantaj” dedi. 5 yılda bir revize edilen alan yönetim planının tüm tarafların uyması gereken bir uzlaşma metni olduğunu belirten Prof. Dr. Neriman Şahin Rüçhan, “Yöneticiler için bir rehber olarak görebiliriz, kent için ortak plan hazırlama ve süreklilik açısından” dedi.
“UNESCO, ALANIN ULUSLARARASI DÜZEYDE TANINMASINI SAĞLIYOR, PRESTİJ KAZANDIRIYOR”
UNESCO Dünya Miras Listesi ve sözleşmesi, listeye alınma kriterleri, listeye girme süreci, listeye girmenin neler kazandırdığı Türkiye’deki dünya miras alanları konularında bilgi veren Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğü Dünya Miras Alanları Şubesi uzmanlarından İpek Özbek, “2018 itibariyle UNESCO Dünya Miras Listesi’nde 1092 varlık bulunmakta. 10 ölçütün yanı sıra bir varlığın listeye girebilmesi için benzer alanlarla karşılaştırıldığında istisnai değeri olmak zorunda. Özgünlük ve bütünlük ile iyi ölçüde korunuyor olması da önemli. Bütün bunları sağlayan bir yönetim planı olan alanlar listeye kaydediliyor. Listeye kayıt doğrudan parasal kaynak sağlamıyor. Bu konudaki kaynakların o yöne akması olanağını sağlıyor. Koruma fonlarına daha kolay erişim sağlıyor. En önemlisi uluslararası düzeyde bu alanın tanınması. Prestij kazanıyor. Ziyaretçi sayısı artıyor ve toplumsal bilinci arttırıyor. Alanın korunması için uluslararası kuruluşların deneyimlerinden faydalanmayı sağlıyor. 2018 yılında ülkemizden 7 alan geçici listeye dâhil edildi. Bu listede 78 alanımız yer alıyor” dedi.
“ALAN YÖNETİM PLANININ; ALAN KORUMA, TÜM PAYDAŞLARI KAPSAMASI GEREKLİ”
‘Yönetim alan sınırı üzerine önerileri almadan önce alan yönetimi nedir, alan yönetiminin yasal dayanağı’ gibi konular hakkında bilgi veren Dünya Miras Alanları Şube uzmanı Zeynep Tuna Yüncü, yönetim alan sınırının nasıl belirlendiğini ve hazırlanma sürecini anlattı. Yüncü, UNESCO’nun bir koşul olarak istediği Alan yönetiminin uzun, orta ve günlük faaliyetlerin belirlenmesini gerektirdiğini, planın alan korumayı içermesi ve tüm paydaşları kapsaması gerektiğini belirtti. Yerleşimler ve zeytin alanlarının sınırın ana noktasını oluşturduğunu belirten Yüncü, Ayvalık’ın zeytinyağı fabrikaları, geleneksel işlikler, zeytinlikler ve konut yapıları ile zeytin endüstrisi açısından istisnai durumunun ortaya konulması için yapılan çalışmaların devam edeceğini söyledi.
Hazırlanmış planın çok uygun olduğunu belirten Belediye Başkanı Rahmi Gençer, “Detaylı düşünüldüğünü ve uygulanabilir bir plan. Korunması gereken alanları koruyoruz, koruma bizim için birinci öncelik. Bakanlığa teşekkür ediyorum. Ayvalık’ın elmas değerlerini korumak için çalışıyorsunuz” dedi. Ön değerlendirme toplantısından sonra kurum ve kişilerden yazılı olarak görüşlerinin isteneceği ve bir aylık süreç içerisinde bu görüşlerin bakanlık onayına sunulacağı belirtildi.
