Nilgün KAYA
Balıkesir’in Ayvalık ilçesi, 10 yıldır Türkiye’nin en çok radyasyon ölçülen ilk üç noktası arasında yer alıyor. Türkiye Atom Enerji Kurumu verilerine göre, aradan geçen yıllar içinde radyasyon seviyesi artış gösterirken, rekor radyasyon seviyesinin insan sağlığına etkileri merak konusu.
Türkiye Atom Enerji Kurumu Radyasyon Erken Uyarı Sistemi Ağı (RESA), en yüksek Çevresel Gama Doz Hızları tablosunda, 24. 11.2020- 06.12. 2020 tarihleri arasında Ayvalık’taki radyasyon maksimum dozu 210-260 nSv/h olarak belirlendi. Ayvalık, bu radyasyon seviyesiyle, Afyon’un Emirdağ ve Sandıklı ilçeleri ile İsparta ilinin ardından Türkiye’de ikinci en yüksek radyasyon ölçülen yer konumunu paylaşıyor.
RADYASYON YÜKSEKLİĞİ YENİ BİR KONU DEĞİL, KENTTE DEĞERLER 10 YILDIR YÜKSEK
Ayvalık, 2011 yılında 190 nSh/v maksimum doz ile ülkemizde 100 merkez arasında 2’nci, 2013 yılında 210 nSh/v maksimum doz ile 153 merkez arasında 3’ncü en yüksek radyasyon görülen yer olmuştu.
10 yıl önce ‘Yüksek Radyasyon korkuttu’ haberi ile Ayvalık’taki yüksek radyasyon değerini kamuoyuna duyurmuş, 2013 yılında ‘Ayvalık Radyasyonda Türkiye 3’ncüsü’ haberi ile konuyu bir kez daha gündeme taşımıştık.
Ayvalık’ta TAEK Türkiye Radyoaktivite Çevre Atlası verilerine göre;
2011 yılı içinde en düşük değer 4 Mayıs 2011 tarihinde 180 nSv/h- en yüksek değer13 Aralık 2011 tarihinde 180-220 nSv/h
2012 yılında en düşük değer 03 Aralık 2012 tarihinde 190 nSv/h- en yüksek değer 01 Ocak 2013 tarihinde 230 nSv/h
2013 yılında en düşük değer 15 Aralık 2013 tarihinde 190 nSv/h- en yüksek değer 26 Haziran 2013 tarihinde 250 nSv/h
2014- 2015 yıllarında en yüksek değer 08 Aralık 2014 tarihinde 220 nSv/h- en düşük değer 01 Ocak 2015 tarihinde 190 nSv/h
2016 yılında en düşük değer 22 Haziran 2016 tarihinde 110 nSv/h- en yüksek değer 28 Ağustos 2016 tarihinde 240 nSv/h
2017 yılında en düşük değer 01 Ocak 2018 tarihinde 210 nSv/h- en yüksek değer 09 Eylül 2017 tarihinde 260 nSv/h
2018 yılında en düşük değer 31 Aralık 2018 tarihinde 210 nSv/h-en yüksek değer 12 Aralık 2018 tarihinde 250 nSv/h
2019-2020 yılı içinde en yüksek değer 24 Ocak 2019 tarihinde 260 nSv/- en düşük değer 01 Ocak 2020 tarihinde 210 nSv/h olarak belirlendi.
TAEK; “DOĞAL RADYASYON”
Geçtiğimiz yıllarda yapılan haberimizde TAEK yetkilileri toprağın jeolojik yapısından kaynaklanan bu durumun insan sağlığını tehdit edecek düzeyde olmadığını ifade etmişti.
TAEK yetkilileri, çevre radyoaktivitesinin izlenmesinin temel amacının, insanların maruz kaldığı doğal radyasyon seviyelerini belirlemek ve çevresel radyasyon seviyesindeki önemli değişiklikleri tespit etmek olduğunu, çevre radyoaktivitesi izleme programının rutin olarak yürütülmesinin, aynı zamanda, radyolojik acil durumların üstesinden gelebilmek için mevcut kapasiteyi ve bu gibi durumlara hazır olma kabiliyetini de destekleyip ve geliştireceğini kaydetti. Ayvalık’ta yaşanan durumun, toprağın jeolojik yapısından kaynaklandığı, uranyum, toryum ve altın gibi madenlerin bulunmasının radyasyon oranlarını etkilediği belirtildi.
TAEK internet sitesinde yapılan açıklamada, ‘Ülkemizin potansiyel nükleer tehlikelere karşı önceden hazırlıklı olması yönündeki kurumsal görevlerimiz doğrultusunda, meteorolojik şartlar da göz önüne alınarak, özellikle sınırlarımız çevresinde ölçüm istasyonları kurulmuştur. Havadaki gama radyasyon düzeyindeki artışın algılanması esasına dayanan Radyasyon Erken Uyarı Sistemi Ağı (RESA) detektörleri tarafından alınan ölçümler Kurumumuz tarafından sürekli olarak takip edilmektedir ve bu veriler TAEK web sitesinde halkımızın bilgisine sunulmaktadır. İllerde ölçülen değerler havadaki gama radyasyon doz hızı ölçülerek elde edilmiş doğal radyasyon düzeyleridir. Ölçüm değerleri o yerin karakteristik özelliklerine (granit, monazit kumlar, volkanik tabakalar, kaynak suları, vb.) bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Eş-zamanlı olarak çalışan sistemde yer alan 211 istasyon harita üzerinde gösterilmektedir. İstasyonlardan 12 tanesi kömür ile çalışan termik santral sahalarında yer almaktadır. Doğal düzeydeki gama radyasyonu nedeniyle alınan yıllık toplam etkin doz değeri dünyanın farklı yerleşim yerlerindeki insanlar için farklılıklar gösterebilmektedir. İnsanoğlu ve diğer canlılar, milyonlarca yıldan beri evrenden gelen kozmik ışınlar ve yerkürede bulunan doğal radyoaktif maddelerden yayılan radyasyonla ışınlanmakta olup tüm canlıların var oluşlarından bu yana sürekli olarak doğal radyasyonla iç içe yaşamaktadırlar. İnsanlar, hayatın bir parçası olarak dış uzay ve güneşten gelen kozmik ışınlar, yer kabuğunda bulunan radyoizotoplar dolayısıyla toprak ve yapı malzemeleri, su ve gıdalar gibi doğal kaynaklardan ışınlanmaktadır. Bunlara ilave olarak enerji üretimi, tıp, endüstri, araştırma, tarım, hayvancılık gibi pek çok alanda kullanımı kaçınılmaz olan yapay kaynaklar nedeni ile doz almaktadır. Yaşam standartları, yaşadıkları ortamların fiziksel özellikleri ve coğrafi şartlara bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte dünya genelinde kişi başına yaklaşık 2,8 mSv yıllık doza maruz kalınmaktadır. Dünya genelinde doğal radyasyon kaynakları sebebiyle maruz kalınan radyasyon dozlarının oransal değerleri ile doğal radyasyon kaynakları ve insanda oluşturduğu doz değerleri hakkındaki ayrıntılı bilgiler Kurumumuz internet sitesinde yayınlanmaktadır’ denildi. TAEK tarafından yürütülen çevre radyoaktivitesinin izlenmesi çalışmaları kapsamında yapılan değerlendirmeler her yıl teknik rapor halinde hazırlanıyor.
İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ MERAK KONUSU
Ancak yıllar içinde artış gösteren veriler, kamuoyunda ilk paylaşıldığı tarihten bu yana Ayvalık’ta tedirginlik yarattı ve insan sağlığına ne gibi etkileri olduğu soru işaretlerine neden oldu.
