Nilgün KAYA
TMMOB Mimarlar Odası Balıkesir Şubesi ve Ayvalık Temsilciliği Yönetim Kurulu, Ayvalık’ın dünya kültür mirası olduğu ve korunması gerekliliğine vurgu yapan bir açıklama yaptı.
Bölge için uyarı niteliğindeki açıklamada, Balıkesir Şube başkanı Betül Dikici ve Ayvalık Temsilciliği yönetim kurulu adına Gündüz İşgüder, Ayvalık gibi dünya kültür mirası niteliğindeki yerleşimlerin özel bir planı olmasi ve korunması gerektiğine işaret edildi.
“AYVALIK GİBİ YERLEŞİMLERİN ÖZEL BİR PLANI OLMALIDIR”
İşgüder tarafından okunan ortak açıklamada, “Ülkemizde ve dünyada giderek artan çevre felaketleri ile geri dönülmez bir eşikte olduğumuzun işaret edildiği bu dönemde küresel bir salgınla baş etmekte güçlük çeken toplumlar, yakın gelecekte karşılaşacağımız küresel çevresel sorunlarının, iklim değişikliğinin doğal alanlar, kentsel mekânlar ve kırılgan toplulukların üzerinde yaratacağı etkileri önlemek için dirençli olmadığını bir kez daha gösterdi. Ülkemizde ise; kentlerin doğal, kültürel değerlerini ve yaşam alanlarını sadece sermayenin yatırım ve kazanç alanına dönüştüren uygulamalar, çevre zararı oluşturan enerji politikaları, su kaynaklarını yok eden kararlar, doğayı tahrip eden otoyol, köprü, kanal projeleri ve son olarak Marmara Denizindeki müsilaj sorunu endişe verici gelişmeler olarak gündemimizde. Tüm bunların sonucunda, kentler ve kırsal alanlar, tarım alanları, tabiat varlıkları, koruma alanları, ormanlar, kıyılar, milli parklar, doğal sit alanları, sulak alanlar, meralar, yaylalar ve kışlaklar; taşıdıkları doğal ve kültürel değerlerle birlikte hızla, yıkımın ve plansız yatırımların şantiyesi haline geliyor. Ve ayrıca imar Hukuku, imar yönetmelikleri; toplumsal/kamusal yarar gözetilmeden kararnameler ve torba yasalar ile hızla değişiyor. Bu kararnameler ile Kültür Varlıkları ile Tabiat Varlıkları birbirlerinden ayrılarak Kültür Varlıkları Kültür ve Turizm Bakanlığı, Tabiat Varlıkları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetki alanına verilmesi ile Ayvalık gibi doğal sit, kentsel sit, arkeolojik sit, sualtı arkeolojik/doğal sit ve hatta jeolojik sit alanlarının birbiri ile iç içe girdiği kentlerde çeşitli sorunlar ile karşılaşılıyor. Oysa ki; Ayvalık gibi kentlerin/yerleşimlerin özel planları olmalıdır. Nitekim Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğü Tespit ve Planlama Dairesi Başkanlığı’nın UNESCO Dünta Mirası Geçici Listesi’nde yer alan Ayvalık(Balıkesir) yönetim planının hazırlanması için 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 3.maddesinin(a) fıkrasının 10.nendi gereğince ilgili kurumların görüşleri alınarak belirlenen “Ayvalık (Balıkesir) Yönetim Alanı” sınırının onaylanmasına ilişkin 02.03.2019 tarih ve 168666 sayılı Makam Oluru bulunmakta olup; bugüne kadar “Ayvalık Yönetim Alanı Başkanlığı” dahi belirlenememiştir. Söz konusu Ayvalık Yönetim Alanı Başkanlığı belirlenmiş olsa idi; aşağıdaki konular sorun teşkil etmeyecek ve Ayvalık sorunsuz sağlıklı, nitelikli ve daha yaşanabilir bir kent olacaktır.
**Dünya kültürel mirası niteliğindeki Ayvalık kentinin doğal güzelliklerinin, tabiat parklarının ve doğal sit alanlarının bulunduğu Sarımsaklı, Badavut, Cunda Adası Pateriça mevkiileri ile Yellice, Pınar, Hasır, Tavuk, Güvercin, Çıplak ve Çiçek Adaları’nın doğal sit dereceleri 1’inci dereceden 2’ye ve 3’e düşürülerek tabiat parkları, doğal sit alanları yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalıyor.
**Balıkesir 1.İdare Mahkemesinin 23.11.2018 tarih ve 2017/1352 Esas Nolu 2018/1635 Karar No ile Ayvalık Merkez, Alibey Adası (Cunda) ve Çamlık Kentsel Sit Alanları’na ait 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Planlarının bulunmadığından 1/1000 ve 1/500 ölçekli koruma imar planı da yapılamayacağına dair İdari İşlemin İptali kararına göre 26 Ekim 2020 tarih ve 2161 sayılı Balıkesir Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu Kararı ile; Ayvalık Merkez, Alibey Adası (Cunda) ve Çamlık Kentsel Sit Alanları’na ait Koruma Amaçlı İmar Planları, iptal ediliyor. Ayvalık korumasız kalıyor.
Yaklaşık üç yıldır hukuki anlamda Ayvalık’ın adı geçen Kentsel Sit Alanlarına yönelik Koruma Amaçlı İmar Planları bulunmamaktadır. Ancak fiili anlamda yani 26 Ekim 2020 tarihine kadar olan süre içinde yani koruma amaçlı imar planlarının iptaline kadar ki süre içinde alınan Koruma Kurulu Kararları ile yapılan uygulamaların hukuki süreçleri de tartışmaya açıktır. Bu durum Ayvalık kentinin korumasız kalmasına nedendir. Böylesi bir İdari kusur/görevi suistimal/görevi ihmal’den dolayı Ayvalık Kenti ve Halkı mağdurdur.
Dönemin Bursa Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulunun 19 Nisan1990 tarih ve 1075 sayılı kararı ile onaylı söz konusu 1/1000 ve 1/500 ölçekli koruma amaçlı imar planları, 26 Ekim 2020 tarih ve 2161 sayılı Balıkesir Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu Kararı ile 30 yıl sonra yürürlükten kaldırılmıştır. Mahkeme karar tarihi dikkate alınırsa 28 yıl içinde yapılan uygulamalar hukuka uygun, 2 yıllık süre içinde yapılan uygulamalar da ise hukuka aykırı bir durum söz konusudur. Her ne kadar Balıkesir Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu tarafından 11.09.2020 tarih ve 2244-2245-224 sayılı kararlarıyla ile “geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları” alınmış olması bu hukuka aykırı durumu ortadan kaldıramamıştır. Ayrıca “geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları” uygulaması ile Ayvalık kenti, halkı ve meslektaşlarımız had safhayı bulan olumsuzluklar ve sorunlar ile karşılaşmaktadır.
Balıkesir Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı tarafından 14 Aralık 2020 tarihinde yapılan Ayvalık Merkez, Alibey Adası (Cunda) ve Çamlık Kentsel Sit Alanları’na ait 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planlarına ait halkın katılım toplantısından sonra hem Ayvalık Belediyesi hem de söz konusu 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planlarını yaptıran Balıkesir Büyükşehir Belediyesi tarafından bugüne kadar herhangi bir paylaşım bilgilendirme yapılmayarak; Ayvalık Belediyesi tarafından yapılması gereken 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planları sürecine de başlanılamamıştır. Bu nedenlerle birlikte Ayvalık Kentsel Sit Alanları her geçen gün fiziksel şartların olumsuz etkisi sonucu yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Birtakım önlemlerin acilen alınması ve çalışmaların bir an önce sonlandırılması gerekir.
Mimarlar Odası olarak; bu çalışmalara her zaman katkı ve katılım sunabiliriz. UNESCO dünya kültür mirası listesine aday olan Ayvalık Kentimizin sağlıklı ve nitelikli kentleşmesi için çalışmalar yapmak kamu kurumu niteliğindeki meslek odamızın da önceliğidir.
Bu çerçevede; Alibey (Cunda) Adası Namıkkemal Mahallesi 162 pafta, 967 ada, 3 ve 4 parsellerde kayıtlı taşınmazlar ile ilgili UİP-230,3 numaralı 1/1000 ve 1/500 ölçekli Alibey (Cunda) Adası Kentsel Sit Koruma Amaçlı İmar Planı değişikliğine ait Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanlığının, 14.12.2015 tarih ve 1223 sayılı Belediye Meclis Kararı ile Ayvalık Belediye Başkanlığı Belediye Meclisinin 04.03.2016 tarih ve 15 sayılı kararlarının iptali için kamu yararına açmış olduğumuz dava sonucunda söz konusu Ayvalık ve Büyükşehir Belediye Başkanlıklarının dava konusu idari işlemleri Balıkesir 1.İdare Mahkemesinin 24.02.2021 tarih ve 2019/612 Esas Nolu 2021/217 Karar Nolu kararı ile iptal edilerek; Ayvalık Alibey (Cunda) Adası Kentsel Sit Alanlarının geleneksel dokusu, koruma amaçlı imar planı bütünlüğü korunmuştur.
**Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünce yapılan 1/50000 Ölçekli Balıkesir-Çanakkale İlleri Bütünleşik Kıyı Alanları Planları ile “KUZEY EGE KIYI ALANLARI İLE GÜNEY MARMARA KIYI ALANLARININ TALAN EDİLMESİNE” MiMARLAR ODASI OLARAK SESSİZ KALMAYARAK KAMU YARARINA; 1 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 102. Maddesi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na verilen görevler doğrultusunda 646 km. kıyı uzunluğuna sahip Balıkesir ili, 710 km. kıyı uzunluğuna sahip Çanakkale ili kıyıları olmak üzere toplam 1356 km. kıyı uzunluğuna sahip 1/50000 ölçekli Balıkesir-Çanakkale İlleri Bütünleşik Kıyı Alanları Planlarına TMMOB Mimarlar Odası Genel Merkezimiz tarafından Şubat 2021 tarihi itibarıyla dava açılmıştır. Çünkü Balıkesir-Çanakkale İlleri Bütünleşik Kıyı Alanları Planındaki Kıyıların, etkileşim alanı ile birlikte, tüm sektörel faaliyet ve planları, sosyal ve ekonomik konuları da içerecek şekilde bütünleşik bir yaklaşımla ele alınmamıştır. Ve Ayvalık kıyıları ve adaları ile ilgili olarak; Bölgede var olan Tabiat Parkı, doğal/arkeolojik/kentsel sit alanları ile askeri alanlar vb. koruma statüsündeki alanlar dikkate alınmadığı gibi 1/100000 ölçekli Balıkesir-Çanakkale Çevre Düzeni Planında olmamasına rağmen Altınova-Sarımsaklı bölgesinde Balıkesir Büyükşehir Belediyesi’nin kıyıya yönelik projeleri/önerileri planda işlidir. Ayrıca, Kıyı alanlarındaki fonksiyon ve faaliyetler ile kıyı alanlarına yönelik hedefler arasındaki uyum sağlanamamıştır. Kıyıda yapılacak öncelikli tesisleri, öncelikli alanlarda alt bölgeler düzeyinde ön görememiştir. Sürdürülebilir gelişme ilkesi doğrultusunda kıyı ekosisteminin korunmasını sağlayamadığı gibi doğal kaynakların kullanımını gözetmemiştir. Koruma ve kullanma dengesini sağlayacak biçimde mekânsal hedef, strateji ve eylem önerilerini belirlememiştir. Kıyı alanlarında yetkili kurum ve kuruluşlar, yerel yönetimlerin planlama, projelendirme ve uygulamalarını dikkate almamıştır.(CUNDA BALIKÇI BARINAĞINDAKİ SAHİL GÜVENLİK BİNASI GİBİ) Planlama alanı sınırının hangi kriterlere göre belirlendiği anlaşılmamıştır. Yasal mevzuatta geçerli olan doğal sit alanları sınırlarının ve derecelerinin bu planda korunup korunmadığı anlaşılmamıştır. Planda görülen kentsel alan sınırının hangi kriterlere göre oluşturulduğu anlaşılmamıştır. Kentsel sit alanı olarak belirlenen yerlerin, kıyı koruma ve zeytin alanları ile ilgili mevzuata uygun değildir. Etkileşim alanlarının hangi kriterlere göre oluşup sınırlandırıldığı anlaşılmamıştır. Söz konusu bütünleşik kıyı planlarına açılan davanın akabinde;
**Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan Cunda Adası Ortunç Mevkiinde kamu yararı olmayan kıyı kenar çizgisi değişikliğine 15 Şubat 2021 tarihinde itiraz edilmiş olup; İtiraza bugüne kadar yanıt verilmemiştir.
**Ayrıca Ayvalık ilçesi Ali Çetinkaya Mahallesi 1589 ada 1 parsele ait 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı Değişikliğine dair Balıkesir Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 26.11.2020 tarihli ve 991 sayılı kararına kıyı kanununa aykırı ve mevcut nazım imar planında tescil dışı yeşil alan olması ile birlikte yargı kararlarına uymadığı için 13.04.2021 tarihinde 2021/429 Esas Nolu Dosya ile Balıkesir 2.İdare Mahkemesine dava açılmıştır.
Sonuç olarak; katılımcı, bilimsel kentleşme süreçlerine bağlı kararların hayata geçirilmesi, Ayvalık gibi dünya mirası listesinde yer alabilecek bir kentte uluslararası anlaşmalara esas olan duyarlılıkların dikkate alınmasının önemini belirterek; sağlıklı yaşam çevrelerinin oluşturulması için, öncelikle doğal kaynaklarımızın ve doğal, kültürel çevremizin korunması amacıyla verdiğimiz mücadeleye devam etmekte kararlı olduğumuzu vurguluyoruz. Meslektaşlarımızın bilgi birikimi ile doğayı tüketen değil zenginleştiren, kültürel varlıklarımızı yok eden değil koruyan mekânsal politikalarla yaşanabilir bir gelecek için katkı koyabileceğimizi bir kez daha ifade ediyoruz.” Denildi.
